Ustawa medialna obliguje nadawców telewizyjnych do zapewnienia w swoich programach po 10% audiodeskrypcji, napisów dla niesłyszących, języka migowego. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz nadawcy interpretują to prawo inaczej, na niekorzyść odbiorców niewidomych i niesłyszących – alarmują organizacje skupione wokół Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni.
W lipcu 2011 roku weszła w życie znowelizowana ustawa o radiofonii i telewizji, która w art. 18a nakłada na nadawców programów telewizyjnych obowiązek zapewniania dostępności programów przez wprowadzanie: audiodeskrypcji, napisów dla niesłyszących oraz tłumaczeń na język migowy, tak aby co najmniej 10% czasu nadawania posiadało takie udogodnienia. KRRiT interpretuje ten zapis, że wystarczy, te 10% czasu wypełnić audycjami np. tylko z napisami i wymogi ustawowe są spełnione. Takie stanowisko zostało przedstawione członkom zespołu roboczego składającego się z przedstawicieli osób niepełnosprawnych i nadawców telewizyjnych.
Problem z interpretacją
Podczas jednego z posiedzeń zespołu strona społeczna przedstawiła argumenty dowodzące, że intencją ustawodawcy było, aby każde z udogodnień zajmowało 10% czasu nadawania. To spotkało się z oburzeniem nie tylko nadawców, ale przede wszystkim KRRiT. Na następnym spotkaniu przedstawiliśmy opinię prawną, która jednoznacznie wskazuje, że należy te udogodnienia traktować rozłącznie. Prawnicy KRRiT przedstawili odmienną opinię. W tym wypadku zwróciliśmy się do Rzecznika Praw Obywatelskich – mówi Anna Sacha z Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni.
Reakcja RPO
W styczniu tego roku RPO przedstawia stanowisko zbieżne do strony społecznej. RPO kieruje także pismo do Jana Dworaka, przewodniczącego KRRiT, w którym można przeczytać: ?Takie rozumienie art. 18a (…) wynika zarówno z wykładni językowej jak i celowościowej. Odnosząc się do pierwszej z nich trzeba zauważyć, iż ustawodawca użył zwrotu “takie udogodnienia” a nie “któregokolwiek z udogodnień. (…) Przyjęcie wykładni proponowanej przez nadawców powodowałaby znaczne zmniejszenie ilości programów które byłyby dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością sensoryczną. Spowodowałoby także zagrożenia zastosowania przez nadawców tylko jednej najtańszej praktyki.
Rzeczywistość. Jak nadawcy realizują obowiązki ustawowe? (dane za 3 kwartał 2012 – wyniki monitoringu KRRiT).
| Nadawca | Napisy dla niesłyszących | Język migowy |
|---|---|---|
| TVP 1 | 33,6 % | 0,2 % |
| TVP 2 | 15,6 % | 0,3 % |
| Polsat | 17,6 % | 0 % |
| TVN | 10,2 % | 0 % |
| Puls | 15,2 % | 0 % |
Audiodeskrypcja zajmuje około 1% dla każdego z nadawców (brak szczegółowych danych, dane posiada zespół monitoringu przy KRRiT)
Ile to kosztuje?
Prośby, apele i opinie prawne są nieistotne, najważniejszy jest interes nadawców i ich trudna sytuacja ekonomiczna. W sprawozdaniu Krajowej Rady za rok 2012 podkreślany jest kilka razy fakt, że dostarczanie audiodeskrypcji, napisów dla niesłyszących i języka migowego wymaga niekiedy znacznych nakładów finansowych i organizacyjnych ze strony nadawców. W ten sposób koszty usług dostępu nie są traktowane jako część kosztów udostępniania oferty programowej całemu społeczeństwu, co byłoby zgodne z zasadą racjonalnego udostępniania. Zrobienie napisów do serialu trwającego zwykle 22 minuty to koszt około 220 zł brutto, natomiast audiodeskrypcji około 400 zł. Za godzinę pracy tłumacza języka migowego trzeba zapłacić ok. 150 zł.
Te koszty wciąż są przedstawiane przez nadawców jako zbędny luksus. Brakuje podejścia, że emisja udogodnień to nie tylko potrzeba społeczna, ale może poszerzyć widownię nadawcom mówi Barbara Szymańska z Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni. Porozumienie jest możliwe, ale wyłącznie wtedy gdy wszystkie strony prezentują postawę otwartą. Do takiej sytuacji ciężko jednak doprowadzić, gdy KRRiT bierze stronę nadawców i przyjmuje ich jedyny argument – ten finansowy – mówi Anna Rozborska, sekretarz Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni.
Nagroda dla KRRiT
Jesienią 2012 do prac w zespole roboczym przystępowaliśmy z dużą nadzieją i zaufaniem. Wcześniej Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji została uhonorowana nagrodą Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni za szczególny wkład w dostępność mediów i multimediów. Nic nie wskazywało na to, że ostateczna wersja dokumentu nad którym pracowaliśmy w zespole roboczym KRRiT przez pół roku, zostanie upowszechniona bez naszej wiedzy, a o podpisaniu porozumienia pomiędzy nadawcami dowiemy się przypadkowo z mediów. KRRiT potraktowała nas przedmiotowo i niepartnersko – mówi Grzegorz Kozłowski, prezes Towarzystwa Pomocy Głuchoniewidomym.
Powrót do rozmów
5 czerwca 2013 r. grupa nadawców podpisała porozumienie dotyczące realizacji udogodnień dla osób z niepełnosprawnością wzroku i z niepełnosprawnością słuchu w programach telewizyjnych opierając się na błędnej i krzywdzącej interpretacji prawnej. Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni domaga się powrotu do rozmów i apeluje do wszystkich sił politycznych, aby zainterweniowały, ponieważ łamane są prawa osób niewidomych i niesłyszących w Polsce.
Kontakty:
Członkowie Zespołu Roboczego przy KRRiT ze strony Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni
Anna Sacha – anna.sacha@firr.org.pl (wyłącznie mail )
Barbara Szymańska – tel 500 093 090
Grzegorz Kozłowski – g.kozlowski@tpg.org.pl, , tel 513 027-651 ? preferowany kontakt mailowy
Anna Rozborska – koordynator Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni ? tel 663 883 334