W poniedziałek uczestniczyłem w spotkaniu w Ministerstwie Rozwoju poświęconym wdrażaniu dostępności. Jednym z punktów była dyskusja na temat standardów dostępności, które można byłoby zaproponować jako obowiązkowe lub pomocnicze dla realizatorów projektów. Chodzi tu o dostępność szeroko rozumianą, czyli architektoniczną, transportową, cyfrową i każdą inną. Zadanie do domu brzmiało – znaleźć standardy do wykorzystania, aby możliwie mało trzeba było robić własnych. Skoro zaś pracę odrobiłem, to nie będę jej trzymał w szufladzie, tylko opublikuję w moim serwisie ku pożytkowi publicznemu. Zapraszam do lektury.
Wytyczne z Web Accessibility Initiative są tymi najczęściej wymienianymi, przy czym wszyscy mówią tylko o WCAG 2.0. Tymczasem WAI wydała sporo innych dokumentów, z czego część w formie wytycznych, a inne jako dokumenty pomocnicze, czyli poradniki, techniki, opisy i podobne. Warto jednak uporządkować przynajmniej te najważniejsze.
Zaczynamy oczywiście od Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0 To najbardziej znany standard. Ja zachęcam zaś do czytania polskiego tłumaczenia Wytyczne dla dostępności treści internetowych 2.0 (WCAG 2.0)
Monika Szczygielska przypomniała o dwóch ważnych normach związanych z WCAG 2.0. Pierwsza to norma europejska EN 301 549 V1.1.2 (2015-04), czyli Accessibility requirements suitable for public procurement of ICT products and services in Europe. Jest bardzo prawdopodobne, a wręcz pewne, że to właśnie ta norma będzie obowiązująca w Unii Europejskiej. Polski Komitet Normalizacyjny wziął tą normę, zmienił jej nazwę i publikuje jako normę polską PN-EN 301 549:2015-09. Nie tylko nie przetłumaczył normy, ale oczekuje zapłacenia za nią ponad 200 złotych, co uważam za skandaliczne. Norma europejska jest do pobrania za darmo. Obie normy nie zawierają pełnej specyfikacji WCAG 2.0, a jedynie poziomy A i AA. Są w nich jednak dodatkowe elementy, a zatem nie jest to proste przeniesienie. Dodam też dla porządku, że WCAG 2.0 jest także normą ISO ISO/IEC 40500:2012.
Mniej znanym standardem, a wydaje się że bardzo ważnym są
Authoring Tool Accessibility Guidelines (ATAG) 2.0. Ten dokument opisuje, w jaki sposób budować dostępne narzędzia do tworzenia dostępnych treści. Ma zatem jedną warstwę więcej, niż WCAG 2.0. Dzięki niemu można budować dostępne edytory tekstu i kodu HTML, edytory dźwięku i filmów, generatory PDF i inne, które nie tylko same będą zgodne z zasadami dostępności, ale także będą wspierać dostępność plików wynikowych.
Jeszcze mniej znanym dokumentem jest User Agent Accessibility Guidelines 1.0. Ten dokument opisuje z kolei sposób tworzenia klientów, czyli przeglądarek internetowych, przeglądarek plików, czy odtwarzaczy multimediów.
Technologie mobilne doczekały się przynajmniej dwóch ciekawych opracowań. Pierwszy to Funka Guidelines for the development of accessible mobile interfaces. W 48 wskazówkach zaprezentowano sposoby tworzenia dostępnych interfejsów mobilnych. Pewną wadą tego dokumentu jest jego ogólność, chociaż bywa to także zaletą. Jeżeli zaś ktoś potrzebuje porządnego podręcznika, to gorąco polecam BBC MOBILE ACCESSIBILITY GUIDELINES, który zachwyca mnie od początku istnienia swoją kompletnością.
Multimedia także dorobiły się swoich standardów i to do tego w Polsce. Za granicą również takie powstały, ale skoro mamy swoje, to po co szukać daleko. Dwa pierwsze są własnością Fundacji Kultura bez barier i są to Audiodeskrypcja – zasady tworzenia oraz Napisy dla niesłyszących – zasady tworzenia. Kolejnym jest zaś dokument opracowany przez Fundację Audiodeskrypcja Standardy audiodeskrypcji do produkcji audiowizualnych. Natomiast nie udało mi się znaleźć analogicznych dokumentów dotyczących tłumaczeń na język migowy. Wydaje się, że po polsku nie powstały, a i za granicą są rzadkością.
Monika Szczygielska zwróciła moją uwagę na kilka dodatkowych dokumentów. Po pierwsze – dwa stanowiska Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji dotyczące napisów i audiodeskrypcji w programach telewizyjnych. Wytyczne są dosyć ogólne, ale mogą okazać się przydatne. Okazuje się też, że po polsku są wskazówki na temat tłumaczeń na język migowy, a pochodzą z tłumaczenia dokumentu Wytyczne Ofcom dotyczące tłumaczenia migowego, napisów, audiodeskrypcji w: Ofcom’s Code on Television Access Services, Londyn 2012-2015. Zamiast linkować do poszczególnych dokumentów, postanowiłem odesłać do publikacji Dostępne multimedia autorstwa Moniki, gdzie znaleźć można większość wykazanych powyżej dokumentów. Chyba nic więcej nie potrzeba. Dziękuję Moniko za normy unijne WCAG i za wskazanie tej publikacji.
Warto wskazać jeszcze dokumenty opracowane przez firmę IBM. W ramach swojej polityki dostępności opublikowała sporo wytycznych i list sprawdzających, z których warto wskazać dwa. Po pierwsze IBM Accessibility Checklist for Software. Jest to dokument zaktualizowany, oparty o WCAG 2.0, a nie archaiczny Section 508. Każdy programista i projektant może tu zerknąć i oznaczyć to, co zrobił dobrze i poprawić ewentualne braki. A skoro mowa o programistach, to zwracam też uwagę na IBM Accessibility Documentation checklist, który pozwala na sprawdzenie dostępności dokumentacji. Wydaje się jednak, że może być zastosowany do dowolnego rodzaju dokumentów elektronicznych.
Marek Tankielun przypomniał mi jeszcze o formacie PDF (Portable Document Format), który jest powszechnie używany w obrocie cyfrowym. Wskazał przede wszystkim na standard ISO 14289-1:2012, który jest dostępnościowym rozszerzeniem dla formatu PDF, zwanym PDF/UA-1. Dodatkowo stowarzyszenie PDF opracowało protokół Matterhorn, zawierający 31 punktów kontrolnych dotyczących PDF/UA. Wreszcie należy wymienić PDF Techniques for WCAG 2.0, czyli dokument od W3C opisujący, w jaki sposób należy tworzyć dokumenty PDF zgodne ze standardem WCAG 2.0. Dziękuję Marku za podrzucenie.
Na koniec Zasady konstruowania tekstu łatwego w czytaniu, które także zostały skodyfikowane. Chociaż nie jest to wymóg ze strony WCAG, to jednak jest to element dostępności, z którym trzeba się zapoznać.
Powyższy wykaz z pewnością nie jest kompletny i wyczerpujący. Będę szukał dalej, bo czytając dużo można dowiedzieć się wiele. Jeżeli ktoś chciałby ten spis uzupełnić, to proszę o kontakt.