Wiele dróg (WCAG 2.0 SC 2.4.5, poziom AA)

Duże serwisy internetowe oferują ogromną ilość informacji, do której coraz trudniej dotrzeć użytkownikowi. Jednak to nie skala serwisu ma największe znaczenie, ale dobrze lub źle zaprojektowany mechanizm nawigacji. Zdarzają się serwisy niewielkie, w których trudno znaleźć nawet informację, o której użytkownik wie, że tam jest. Są też ogromne serwisy, w których każda informacja jest na kilka kliknięć od użytkownika.

Kryterium sukcesu 2.4.5 wymaga, by do każdej informacji w serwisie internetowym prowadziły przynajmniej dwie drogi. Wyjątek stanowią strony powstałe w sposób indywidualny na skutek czynności wykonanych przez użytkownika. Skorzystają na tym:

  • użytkownicy z problemami kognitywistycznymi,
  • użytkownicy z mniejszym doświadczeniem,
  • seniorzy,
  • użytkownicy niewidomi i słabowidzący,
  • generalnie wszyscy użytkownicy serwisu.

Jest to jedna z zasad, którym nawet bliżej do użyteczności, niż do dostępności. Projektując serwis internetowy trzeba mieć stale w głowie, że osoba go odwiedzająca nie zna jego struktury i zawartości i zazwyczaj nie ma zamiaru się tego uczyć. Jeżeli po kilku próbach nie znajdzie poszukiwanej informacji, to po prostu uzna, że jej tam nie ma. Użytkownik jest wolną jednostką ludzką, która korzysta z Internetu na swój własny sposób i zazwyczaj ma do wyboru inny serwis, w którym informację znajdzie szybciej lub w ogóle ją odszuka. Projektant powinien zatem podsunąć kilka możliwych dróg dotarcia do każdej informacji. Poniżej wymienię tylko te najczęściej stosowane.

  1. Sensownie skonstruowany i hierarchiczny system nawigacji po menu. W szczególności należy zadbać o logiczność hierarchii, by użytkownik mógł się domyślić, że kontakt znajdzie w menu “O firmie”, a niee – dla przykładu – w “Dla mediów”. 2. Mapa serwisu, czyli odmiana hierarchicznego menu, wyświetlana w całości na pojedynczej stronie. W wypadku bardzo dużych serwisów to się nie sprawdzi, bo informacji jest tam zbyt dużo.
  2. Tagi i kategorie, czyli elementy łączące różne informacje w sposób nie hierarchiczny. Te elementy nie tylko ułatwiają wyszukiwanie informacji, ale także mogą służyć do podpowiadania użytkownikowi kolejnych.
  3. Wyszukiwarka w serwisie, która jednak ma sens tylko wówczas, gdy potrafi coś znaleźć. Czasem znacznie efektywniejsze jest użycie zewnętrznej wyszukiwarki z ograniczeniem wyszukiwania do danego serwisu.
  4. Kanały informacyjne, takie jak RSS, Atom, newslettery i podobne rozwiązania.

Z moich obserwacji, które jednak na miano badań nie zasługują, wynika że serwisy komercyjne mają dobrze zaimplementowane mechanizmy wyszukiwania informacji. Najgorzej wyglądają zaś niektóre serwisy administracji publicznej, gdzie naprawdę czasem trudno znaleźć informację, o której wiem, że tam jest. Po chwili zastanowienia łatwo wpaść na odpowiedź na pytanie, dlaczego tak jest. Firmom zależy na podawaniu informacji, bo od tego zależy ich sprzedaż. Na dodatek – działają w konkurencji z innymi firmami. Administracji publicznej nie zależy na tym, by informacja była łatwa do znalezienia i działają w całkowitym monopolu. Jest przecież tylko jedno Ministerstwo Gospodarki, czy Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych. W takiej sytuacji to użytkownik musi się dostosować, a nie serwis.

Na szczęście pojawiają się usługi zewnętrzne, które z tego chaosu potrafią wyciągnąć i zaprezentować informacje w sposób przejrzysty i użyteczny. Za przykład może posłużyć serwis Sejmometr, który przetwarza informacje publikowane na oficjalnej stronie Sejmu RP i prezentuje je w zupełnie inny sposób. Trochę podobną funkcję pełnią serwisy w rodzaju Ceneo, które potrafią zaprezentować i zestawić informacje na konkretny temat, w tym wypadku na temat towarów i ich cen. Ceneo jest zresztą dobrym przykładem do zilustrowania zastrzeżenia zawartego w kryterium sukcesu. Użytkownik może w tej usłudze skorzystać z menu hierarchicznego (kategorie towarów), a następnie z kategorii (producent, lokalizacja, inne parametry) i w ten sposób powstaje zindywidualizowana strona przygotowana przez użytkownika. Tego rodzaju stron nie uwzględnia się w ocenie spełnienia kryterium sukcesu. Jednak ta strona prowadzi do konkretnych produktów, do których można dotrzeć jeszcze przynajmniej na dwa sposoby: przez wyszukiwanie i przedzieranie się przez menu. I to jest dostaczne rozwiązanie, by uznać ten serwis za zgodny z kryterium sukcesu 2.4.5.